We roepen de raden op om actief kaders te stellen voor de jeugdzorg!

Sinds 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor jeugdzorg, participatie en de WMO. Met een enorme decentrale operatie schoof vijf jaar geleden zo’n € 3 miljard van het Rijk, provincies en zorgverzekeraars naar de gemeenten. Maar de gemeenten moesten het wel gaan doen met substantieel minder geld. De gemeenteraad, net zoals velen andere raden, heeft er destijds voor gekozen om de decentralisaties aan de organisatie en college over te laten, vooral vanwege de complexiteit, urgentie en korte doorlooptijd. Inmiddels een aantal jaren verder heeft ook Koggenland een eigen werkwijze op de 3D’s geformuleerd, ziet ze dat er onvoldoende toereikende middelen zijn om onder andere de jeugdzorg te bekostigen, is ze van mening dat het Rijk onvoldoende middelen via het gemeentefonds aan gemeenten geeft om deze taak naar behoren uit te voeren en weet ze dat er nog een nieuwe decentralisatie voor de deur staat namelijk; begeleid wonen. 

Kortom, waar de raad destijds haar kaderstellende rol aan college en organisatie heeft overgedragen wordt het tijd om samen met hen kaders te stellen zodat de jeugdzorg beschikbaar en betaalbaar blijft. Daarom heeft PvdA/GroenLinks Koggenland het idee geopperd om een regionale denktank in het leven te roepen om samen met een afvaardiging van raadsleden uit de regio West-Friesland, portefeuillehouders Jeugd, ambtelijke vertegenwoordiging, wetenschappers, afgevaardigden uit de zorg nieuwe kaders te stellen.  

Hoe zat het ook alweer

Gemeenten begonnen aan deze nieuwe taak vanuit het gedachtegoed ‘doen wat nodig’ is en in de wetenschap dat dit met substantieel minder geld moest gebeuren. Maar wat er achter de schermen gebeurde, hoe er met menskracht en geld werd omgegaan, en welke afspraken er met instellingen werden gemaakt, bleef grotendeels uit het zicht van de gemeenteraden. 

Met te weinig geld werd te lang gedaan ‘wat nodig is.’ Maar de vraag wat er nodig is, hebben we ons niet gesteld, net als de vraag wat de gemeenteraad eigenlijk wel of niet wil financieren. Waarom betalen ouders niet naar rato mee aan de jeugdzorg voor hun kind? En wat vindt de gemeenteraad eigenlijk wat het aanbod moet zijn? Wat hoort bij een ‘normale’ opvoeding en waar vindt de raad dat hulp nodig is?

Kaders ontbreken, reserves raken op

De begroting laat een forse overschrijding zien, zelfs een verdubbeling. Er is niet of nauwelijks nog ruimte voor tegenvallers in het sociale domein. De reserves raken op. Inmiddels is helder dat de gemiddelde kosten per inwoner per jaar voor jeugdzorg rond de € 210 euro ligt. De kosten voor jeugdzorg per kind kunnen oplopen tot € 40.000 en meer, en dit kan door ook andere zorg en bijdragen  oplopen naar € 140.000 euro per gezin of meer. 

Elk aanbod creëert zijn eigen vraag, en zonder check, heldere regels en scherpe controle loopt het vanzelf uit de hand. Kaders ontbreken. En waar ruimte is zonder kader, is sprake van leegte. Die kunnen we als raad en het liefst per regio invullen. 

Oplossingen komen niet van het Rijk

Als gemeenten kunnen we veel meer doen dan we denken. De jeugdwet heeft laten zien dat er ruimte voor is en regionale rekenkamers onderschrijven dat. Na vijf jaar kunnen we niet de houding aannemen dat het ons allemaal is overkomen. In zekere zin klopt dat natuurlijk wel. Als gemeente zijn we gekort en worden we via het gemeentefonds nog meer gekort. Vooral kleine(re) gemeenten gaan dit merken. Maar om dan direct je hand op te houden bij het Rijk zonder zelf aan zet te zijn geweest is niet wat past bij ons Westfriezen. 

Juist nu zijn we als gemeenteraad aan zet

Als gemeenteraad moeten we ons binnenkort gaan buigen over een sluitende begroting voor 2021. Dat wordt een heksentoer, aangezien de jeugdzorg meer kost dan begroot. In deze economisch inktzwarte periode zijn heldere, harde keuzes en bezuinigingen onvermijdelijk en die zullen ook de jeugdzorg raken. Want wat is nu precies ‘doen wat nodig is?’ Wat is de zorg die ouders zelf kunnen bieden en wat vinden we dat bij het opvoeden van kinderen hoort? 

De jeugdwet geeft geen mogelijkheden om rechtstreeks een eigen bijdrage van ouders (naar rato) te vragen voor bekostiging van de jeugdhulp. Wat opvalt is dat er zeer weinig jurisprudentie is over de rol van financiële draaglast van ouders, wellicht biedt dit nog wel mogelijkheden. Wel kunnen gemeenten aan de voorkant restrictief zijn door zich af te vragen is:

• hulp al dan niet noodzakelijk
• de ondersteuning deels te financieren door de ouder zelf als het kosten betreft die in “normale”omstandigheden ook gemaakt zouden worden (bijvoorbeeld kinderopvang)
• de vraag zo specifiek en kunnen ouder(s) lokaal of regionaal zelfvoorzienend zijn, het collectief regelen

 Aangezien de jeugdwet geen duidelijke kaders/ afbakening geeft wat wel en niet tot jeugdhulp hoort, of wanneer mensen voldoende geholpen zijn (zorg naar wat nodig is), biedt dit ruimte voor ons als gemeente. Wat is “nodig is”? Geef je een 6 of een 10 aan zorg. Dat betekent dat ook nog niet helder omschreven is wat een gemeente wel en niet van ouders mag verwachten. Dit geeft ruimte aan gemeenten tot het stellen van eigen kaders  en af te vragen in hoeverre inzet vanuit de jeugdwet noodzakelijk is als het bv gaat om:

• huiswerkbegeleiding
• begeleiding bij vrijetijdsbesteding 
• assertiviteitstraining
• dagbesteding (aantal dagdelen)

Vergelijkbare vragen ten aanzien van – wie doet wat kan – kun je stellen ten aanzien van afbakening in de jeugdzorg in relatie tot het onderwijs. Ook daar kun je met elkaar scherper afbakenen wat doet onderwijs, wat doet gemeente en wat doen/betalen ze samen?

Bepalen wat echt nodig is en hoe dat wordt betaald

De raad kan haar kaderstellende rol weer pakken. Ons voorstel is om dit in regionaal verband te doen. Zodat we niet allemaal in de regio het wiel hoeven uit te vinden.  We willen dit samen doen met de ambtelijke organisaties, wethouders, mensen uit het veld en wetenschappers. Zodat we in die gezamenlijkheid kiezen voor kaders die passend en uitvoerbaar zijn.  Dit is een gezamenlijk initiatief van de progressieve raadsleden uit de 18 Noord-Hollandse gemeenten die zich verenigden n.a.v. de aanbesteding die in 2019 is uitgevoerd voor Jeugdzorg Plus.

Uit de pers

– 

En niet besteden aan de administratieve lasten

De conclusies en aanbevelingen van het rekenkamer rapport geven goede adviezen hoe we meer greep krijgen op de te maken en gemaakte kosten  in de jeugdzorg. De overschrijding van de begroting 2019 was 2.2 miljoen, door de kosten in de jeugdzorg. Deels kwam de dekking uit de algemene reserve en de begrotingsruimte.

Iedere Koggenlandse inwoner betaalt aan de jeugdzorg een bedrag van 206 euro. Een substantieel bedrag. De toename van de kosten zijn van 2017 naar 2018 naar meer dan 20 procent opgelopen. Sommigen jeugdigen ontvingen zorg tussen de 60.000 tot 142.000 euro – de top 10 van Koggenland.

We zijn blij dat de rekenkamer de vinger op de zere plek legt aangezien de gemeente tot op heden niet ingegaan is op toekomstige ontwikkelingen in de jeugdzorg voor de periode 2021-2023, geen extra middelen heeft opgenomen om die zorg te betalen en er ook geen voorstellen zijn gedaan in de kadernota om te komen met voorstellen om de kosten te beperken ofwel initiatieven te nemen en ruimte te maken voor de jeugdzorg middels bezuinigingen en taakstelling elders, waaronder de verhoging van de OZB.

In 2021 komt er een nieuwe inkoopstrategie waarbij resultaat gestuurd werken uitgangspunt is. PvdA/GL wil graag actief betrokken worden bij de uitgangspunten en kaders van die nieuwe inkoopstrategie, en de verordening die de raad ooit vaststelde ernaast leggen of datgene wat is afgesproken ook daadwerkelijk gebeurd.

Tevens komt er een bovenregionaal masterplan voor de specialistische jeugdzorg Noord-Holland. PvdA/GL heeft hierover vragen gesteld  en doet het verzoek dat de raad actief betrokken wordt , net zoals de gemeente Hollands Kroon en de gemeente Schagen hebben afgesproken met hun raden. We wensen dat dit actief gebeurd en niet zoals de gemeente aangeeft dat de raad enkel via raadsbrieven wordt geïnformeerd. 

Eén van de uitgangspunten van het masterplan is dat er meer uniformering en vereenvoudiging op het terrein van inkoop, rapportage en verantwoording zal plaatsvinden. 

Aangezien de aanbevelingen  voor het onderzoek van de rekenkamer zich richt op het verkrijgen van inzicht in de lokale financiële situatie, verklaringen voor de kostenoverschrijdingen, beïnvloedbare factoren en oorzaken die mogelijk hun oorsprong hebben in beleid en/of uitvoering. Zien wij onze motie ook in dit licht.

PvdA/GroenLinks heeft samen met SP en PvdD en verschillende lokale partijen uit heel noord holland noord met enige regelmaat gesprekken met jeugdzorgaanbieders uit de provincie

In al die gesprekken komt steeds 1 groot knelpunt naar voren, waar wij als gemeenten echt zelf voor verantwoordelijk zijn. Dat is de enorme stijging in administratieve lastendruk die gepaard is gegaan met de decentralisatie.

Immers elke gemeente bedenkt zijn eigen spelregels en stelt zijn eigen eisen aan monitoring en verantwoording. Deze couleur locale maakt ook dat zorgaanbieders die kinderen uit meer dan 1 gemeente helpen , voor elk kind andere formulieren moeten invullen om een beschikking te krijgen en, bij wijze van spreken, voor elke euro die zij verantwoorden net even andere gegevens moeten aanleveren, afhankelijk waar dit kind vandaan komt.

Nu hebben we niet de illusie dat dit probleem met een enkele motie oplossen, en weten wij dat er binnen de regio West-Friesland al veel gedaan wordt om processen en vereisten op elkaar af te stemmen. Maar toch is de administratieve druk nog altijd hoog en wordt er, voor zover wij dat kunnen beoordelen, nauwelijks over de grenzen van onze regio heen gekeken, behalve voor die vormen van zorg die wij bovenregionaal inkopen. Maar in de uitvoering blijft iedere gemeente zijn eigen papierwerk vragen.

Nadat een inkoopprocedure afgerond is, wordt met iedere gemeente apart een contract afgesloten. En komt elke gemeente met op zich heel redelijk, maar alles bij elkaar vooral ook heel veel, verzoeken om monitorings- en verantwoordingsinformatie

Vandaar dat wij,  met de collega’s in de 17 andere gemeenten in Noord Holland Noord gemeend hebben hier een duidelijk gezamenlijk signaal over af te moeten geven, middels deze motie, zodat we nu concreet al wat kunnen doen met de aanbevelingen uit het rapport.